अन्धोपन निम्त्याउने डाइबेटिक रेटिनोपेथी

डाइबेटिक मेलिटस (मधुमेह अर्थात चिनी रोग) शरीरमा कार्बोहाइड्रेटको पाचनको लागि चाहिने इन्सुलीन नामक हर्मोन उपयोग हुन नसक्दा लाग्ने गर्दछ । इन्सुलीन नामक हर्मोनलाई बिसेल अफ पेनक्रीयटिक इस्लेटले बनाउँछ ।

डाइबेटिक मेलिटस (मधुमेह) अर्थात चिनीरोग एउटा मेटाबोलिक डिसअडर हो । मधुमेह लाग्दा प्रायः रगत र पिसाबमा चिनी अर्थात ग्लुकोजको मात्रा सामान्य भन्दा बढी हुन्छ ।

 

 

लक्ष्णहरु प्रायः

· तिर्खा बढी लाग्ने

· भोख बढी लाग्ने

· मुख सुख्खा भइराख्ने

· पिसाब बढी लाग्ने

· दुब्लो हुँदै जाने

· थकावट महसुस हुने

· घाउहरु चाँडै निको नहुने

· धमिलो देखिने

कम्पील्केसनहरुमा प्रायः आँखा, मृगौला, मुटु र स्नायु प्रणालीलाई असर पु¥याउने गर्दछ ।

डाइबेटिक रेटिनोपेथी

डाइबेटिकले गर्दा आँखाको रेटिना (पर्दा) मा जटिल असर परी सुन्निने भई आँखाको ज्योति कम हुँदै जानु नै डाइबेटिक रेटिनोपेथी हो ।

डाइबेटिक रेटिनोपेथीका प्रकारः

१. नन् प्रोलिफराटी नन् प्रोलिफराट डाइबेटिक रेटिनोपेथी ।

२. प्रोलिफराटी डाइबेटिक रेटिनोपेथी ।

३. विकसित मुलुकहरुमा अन्धोपनको एक प्रमुख कारण नै डाइबेटिक रेटिनोपेथी हो । २०१५ को तथ्याङ्कहरुको अनुसार विश्वभरमा ४१५ मिलियन मानिसहरुमा मधुमेह रोग देखिएको छ ।

जसमा ०.४ मिलयन व्यक्तिहरु मधुमेहले गर्दा अन्धो भएका छन्, जुन विश्वको कुल अन्धोपनको झण्डै ५% हो र २.० मिलियनलाई सामान्यदेखि अत्यधिक डाइबेटिक रेटिनोपेथीले दृष्टि क्षमतामा कमी आएको देखिन्छ ।

नेपालमा कुल जनसङ्ख्याको करिब ४% मानिसलाई मधुमेह रोग लागेको छ भने त्यसमध्ये करिब २०% लाई डाइबेटिक रेटिनोपेथी रोग लागेको देखिएको छ ।

डाइबेटिक रेटिनोपेथीमा आँखाको पर्दा अर्थात रेटिनाको रक्तनलीहरु ठाउँ–ठाउँमा फुल्ने र फुट्ने भई रक्तश्राव हुन्छ । दृष्टि पर्दामा रक्त प्रवाहमा कमी भई आफै नयाँ रक्तनलीहरु बन्छ । जुन धेरै कमजोर हुन्छ र आफै फुट्छ ।

दृष्टि पर्दाको अति संवेदनशील भाग माकुला र अप्टीभ न्भर्स हेडमा सुजन हुन गई आँखाको देख्ने क्षमता नै गुमन जान्छ ।

डाइबेटिक रेटिनोपेथी भएको कसरी थाहा पाउने ?

· दृष्टि कमी हुनु

· आँखाको गेडा अगाडि भुसुना उडे जस्तो महसुस हुनु

· कुनै वस्तुको आकृति हेर्दा बीचमा कालो धब्बा देखिनु

· अध्यारोमा हिँड्न गाह्रो महसुस हुनु

· आँखा अगाडि टिलिक टिलिक बत्ती बल्नु

डाइबेटिक रेटिनोपेथी हुने सम्भावित व्यक्तिहरु

· १० वर्षभन्दा बढी मधुमेह भएका बिरामीहरु

· उच्च रक्तचापका बिरामीहरु

· उच्च कोलस्ट्रोल भएका बिरामीहरु

· मद्यपान गर्ने व्यक्तिहरु

· धुम्रपान गर्ने व्यक्तिहरु

· अटो इमून डीसअडर भएका बिरामीहरु

· वंशाणुगत मधुमेह भएका व्यक्तिहरु

· गेस्टेटाइनल डाइबेटिक भएका महिलाहरु

यस रोगबाट बच्ने तथा रोकथामका उपायहरु

· स्वस्थ जीवनशैली अपनाउने

· खानपिनमा ध्यान दिने

· दैनिक शारीरिक व्यायाम गर्ने

· उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने

· धुम्रपान र मद्यपान नगर्ने

· मधुमेह भएका व्यक्तिले रक्तचाप कन्ट्रोल गर्ने

· सामान्य व्यक्तिले समय–समयमा स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु पर्छ तथा प्रत्येक ६÷६ महिनामा आँखा जाँच गराउनुपर्छ ।

· मधुमेह भएका व्यक्तिले आँखा ३÷३ महिनामा जाँच गर्नुपर्छ ।

इन्भीगेसन्

जेनरल बडी चेकअप

बल्ड सुगर

ओरल ग्लुकोज टोलरेनस टेस्ट

ग्लेक्यट हेमोग्लोबिन लिपिड प्रोफाइल

युरीय क्रेटानाइन

माइक्रोअल्बेनिमिरीय

आइ चेकअप

डाइलेटेड फन्डस कपी

फन्डस फोटोग्राफी

ओ.सी.टी

एच.एफ.ए

एच.आर.टी

उपचार पद्धतिहरु

१ स्क्रीनिङ अफ डाइबेटिक रेटिनोपेथी

मधुमेह भएका व्यक्तिले हरेक ३÷३ महिनामा आँखा रोग विशेषज्ञसँग आँखाको परीक्षण गराउनु पर्दछ ।

२. मेडिकल ट्रिटमेन्ट डाइबेटिक मेलिटसको नियन्त्रण

३. लेजर–यो एक प्रकारको विद्युतीय विकीरणद्वारा गरिने उपचार पद्धति हो ।

४. इन्जेक्सन

५. शल्यक्रिया

डाइबेटिक रेटिनोपेथीबाट हुन सक्ने खतराहरु

आँखाको देख्ने क्षमताको कमी हुनु

अन्धो हुनु

भिट्रोस हेमरेज

ट्रेक्सनल रेटिनल डिटाचमेन्ट

रेटिनल डिटाचमेन्ट

मधुमेहका कारण आँखामा पर्ने असरहरु

· जलविन्दु र मोतिविन्दु छिटो हुने

· आँखाकोे पावर छिटो–छिटो बदलिनु

· आँखाको मांशपेसी कमजोर भई टेडो वा बाङ्गो हुने

· परेला तल झर्नु

· दृष्टि कमी हुँदै दृष्टिविहीन हुनु

· आँखाको पर्दामा सुजन हुनु

· आँखामा रगत जम्नु

(लेखक मेची नेत्रालय आँखा अस्पतालमा कार्यरत छन् ।)